Endheyyo in the Huvadhoo dialect means "Please come". The lullaby is sung as a plea to the child's father to return home from his business trip. It describes the father's safe journey home and the gifts he brings to his waiting wife.
އެންދެއްޔޯ
ދޮން
ރިތަކުން ކަނބަލާފައި،
ދޮން ފައްޔެއް ޖަހަލާފައި،
ދޮން ހުންގާނަކު ހިފަލާފައި،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
މިއީ އެންދެއްޔޯއިން ތަންކޮޅެކެވެ. އެންދެއްޔޯއަކީ، ހުވަދޫ ސަގާފަތުގައި ކުޑަކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާ ލަވައެކެވެ. ބަހުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު، “އެންދެއްޔޯ” އަކީ، ދުރުގައިވާ މީހަކު ތިމާގެ ގާތަށް ނުހަނު ހަލުއިކަމާއެކު އައުމަށް އެދޭ އެދުމެވެ. އަދި ލޯތްބާއި ކުލުނާއި އިޙުތިރާމުކުރުން ވެސް އޭގައި ހިމެނެ އެވެ.
އެންދެއްޔޯ އަކީ އޭގައި އެކުލެވޭ ފުންމާނަތައް ދަންނަ މީހަކަށް ވަރަށް އަސަރުކުރުވަނިވި ލަވައެކެވެ. ސާދާ ބަސްތަކަކުން ކުޑަކުއްޖަކު ނިންދަވަން ކިޔާ ދާރިޖު ލަވައެއް ކަމުގައި ވިޔަސް އޭގައިވާ ކަލިމަތަކުގައި އެހެން މާނަތަކެއް ވެއެވެ. އެ ކަލިމަތަކަށް ފުރާނަ އެޅެނީ، ކިޔާ މީހެއްގެ އިޙުސާސްތަކުންނެވެ. ތުއްތުކުއްޖަކަށް ދޭހަވާ ބަސްތަކަކުން އެކުއްޖާއަށް ބޭނުންވާނެ ކަންތައްތަކަކަށް އެދިގެން ކިޔެއް ކަމަކު، އެލަވަ ކިޔާ މީހާގެ ބޭނުންތައް އޭގައި މާގިނަކަމަށް ފެނެ އެވެ. އޭގައި ކުލަޖެހެނީ އޭނާގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރާއި މުހުތާދުންނެވެ.
ޢާއްމު ގޮތެއްގައި، އެންދެއްޔޯ ކިޔާނީ، ކުއްޖާގެ މަންމަ އެވެ. ދަރިފުޅުގެ ބައްޕަ، ދަރިފުޅަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ހިފައިގެން އަވަހަށް އައުމަށް އެދިގެން ކިޔާ މިލަވައިގައި، ދަރިފުޅުގެ މަންމަގެ އެދުމާއި މުހުތާދު ވަރަށްވެސް ބޮޑެވެ. އޭނާގެ ޚިޔާލާއި ވިސްނުމާއި ފިކުރުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ފިރިމީހާގެ އަގު މީގައި ވަރަށްވެސް މަތިވެރި އެވެ. އަދި ފިރިމީހާއަށް ކުރާ ޤަދަރާއި، އޭނާ ދެކެ ވާ ލޯބި، ނުސީދާކޮށް ބަޔާންކުރުން މީގައި އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ހިމެނެ އެވެ.
ދަރިފުޅުގެ މަންމަ މިލަވަ ކިޔާނީ، ދަރިފުޅުގެ ބައްޕަ ދުށުމަށްޓަކައި އޭނާގެ ހިތުގައި އުފެދިފައިވާ ޝައުޤުވެރިކަމެއްގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ. ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު މިލަވަ ކިޔާއިރު އޭނާ ވާނީ ވަޖިދުވެފަ އެވެ. އެހެންކަމުން، އޭނާ ހަމަމިލަވަ ކިޔަން ފެށުމާއެކުހެން ދަރިފުޅުގެ ގާތަށް ނިދިއައިސް ނުހަނު އަވަހަށް ނިދާކަމަށް އޭނާއަށް އިޙުސާސްކުރެވޭނެ އެވެ. ފުޅިބައްތީގެ އަލީގައި ދިރިއުޅުނު އިރު، ފަން ޖިފުޓިތަކުގައި ރޭގަނޑުގެ މިތުރަކަށް އެންދެއްޔޯ ވެފައިވަނީ މިހެންވެގެންނެވެ.
ދެ ޖިންސުގެ ކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާއިރު، އެންދެއްޔޯ ކިޔާނީ ދެ ގޮތަކަށެވެ. އަންހެން ކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާއިރު ކިޔާނީ “ދޮންދިޔެ” އެވެ. ފިރިހެން ކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާއިރު، ދޮންދިޔެ އޮތް ކޮންމެ ތަނެއް “ދޮންފުތު” އަށް ބަދަލުވާނެ އެވެ. އަދި ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ ގެނެސްދިނުމަށް އެދޭ ތަކެއްޗާ، ދޮންފުތުގެ ބައްޕަ ގެނެސްދިނުމަށް އެދޭ ތަކެތި ވެސް ތަފާތުވާނެ އެވެ.
ދޮންދިޔެ އަކީ، ހުވަދޫ ސަގާފަތުގައި ތުއްތު އަންހެން ކުދިންނަށް ނުހަނު ލޯބިން ކިޔާ ނަމެކެވެ. މި ނަމުގައިވާ ދޮނާއި ގައިގެ ކުލަޔާ އެއްވެސް ގުޅުމެއް ނެތެވެ. ކިތަންމެ ކަޅު އަންހެން ކުއްޖަކަށް ވެސް “ދޮންދިޔޭ!” ކިޔާފަ މީހަކު ގޮވާލަފާނެ އެވެ. އެއީ އައިބުކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އައިބު ކަމަކީ، ތިމާ ދަންނަ މީހެއްގެ ތުއްތު ކުއްޖަކު ފެނުމުން އެކުއްޖާއަށް ގޮވާނުލުމެވެ. އެހެންވީމާ، މި ދޮނަކީ މާނަވީ ދޮނެކެވެ.
އެންދެއްޔޯގައި ” ސަންނަޓި ބަސް” އެކުލެވޭކަން ފާހަގަކުރެވެ އެވެ. އެރުމަށްފަހު، ނެގުމަށްފަހު، ހުރުމަށްފަހު، މިބަސްތައް އައިސްފައިވަނީ ސަންނަޓިކޮށްނެވެ. އަދި ކަނބަމުން، ޖަހަމުން، ހިފަމުން، މިބަސްތައް ވެސް އައިސްފައިވަނީ ސަންނަޓިކޮށްނެވެ.
އެންދެއްޔޯގެ ދިގުމިން ބިނާވެފައިވާނީ، ކިޔާ މީހެއްގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރުގެ މައްޗަށެވެ. އޭނާގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރު ތަނަވަސްވި ވަރަކަށް އޭގެ ރާގުތައް ރީތިވެފައި، ކުލަތައް ޗާލުވެފައި، ރަހަތައް މީރުވާނެ އެވެ. …
ތިރީގައި މިވަނީ، ދޮންދިޔެ ނިންދަވަން ކިޔާ އެންދެއްޔޯއިން ތަންކޮޅެކެވެ.
އެންދެއްޔޯ، އެންދެއްޔޯ،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
އެންދެއްޔޯ، އެންދެއްޔޯ،
ހަލިއަވަހަށް އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ދޯންޏަށް އަރަލާފައި،
ދޮން ރިޔަލެއް ނަގަލާފައި،
ދޮން މަޅަމާތަކު ހުރެލާފައި،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ރިތަކުން ކަނބަލާފައި،
ދޮން ފައްޔެއް ޖަހަލާފައި،
ދޮން ހުންގާނަކު ހިފަލާފައި،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ކުންނާރެއް ބިނދެގެން،
ދޮން އަންނާރެއް ގަނެގެން،
ދޮން ނިޔަނދުރު ހޯދައިގެން،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ހެދުމާ، ދޮން ގަހަނާ،
ދޮން އުޅަޔާ، ދޮން ދައްޗާ،
ދޮންހަދިޔާ ގިނަ ހޯދައިގެން،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ފައްޔެއް ޖަހަލާފައި،
ދޮން ހުންގާނަކު ހިފަލާފައި،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
މިއީ އެންދެއްޔޯއިން ތަންކޮޅެކެވެ. އެންދެއްޔޯއަކީ، ހުވަދޫ ސަގާފަތުގައި ކުޑަކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާ ލަވައެކެވެ. ބަހުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު، “އެންދެއްޔޯ” އަކީ، ދުރުގައިވާ މީހަކު ތިމާގެ ގާތަށް ނުހަނު ހަލުއިކަމާއެކު އައުމަށް އެދޭ އެދުމެވެ. އަދި ލޯތްބާއި ކުލުނާއި އިޙުތިރާމުކުރުން ވެސް އޭގައި ހިމެނެ އެވެ.
އެންދެއްޔޯ އަކީ އޭގައި އެކުލެވޭ ފުންމާނަތައް ދަންނަ މީހަކަށް ވަރަށް އަސަރުކުރުވަނިވި ލަވައެކެވެ. ސާދާ ބަސްތަކަކުން ކުޑަކުއްޖަކު ނިންދަވަން ކިޔާ ދާރިޖު ލަވައެއް ކަމުގައި ވިޔަސް އޭގައިވާ ކަލިމަތަކުގައި އެހެން މާނަތަކެއް ވެއެވެ. އެ ކަލިމަތަކަށް ފުރާނަ އެޅެނީ، ކިޔާ މީހެއްގެ އިޙުސާސްތަކުންނެވެ. ތުއްތުކުއްޖަކަށް ދޭހަވާ ބަސްތަކަކުން އެކުއްޖާއަށް ބޭނުންވާނެ ކަންތައްތަކަކަށް އެދިގެން ކިޔެއް ކަމަކު، އެލަވަ ކިޔާ މީހާގެ ބޭނުންތައް އޭގައި މާގިނަކަމަށް ފެނެ އެވެ. އޭގައި ކުލަޖެހެނީ އޭނާގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރާއި މުހުތާދުންނެވެ.
ޢާއްމު ގޮތެއްގައި، އެންދެއްޔޯ ކިޔާނީ، ކުއްޖާގެ މަންމަ އެވެ. ދަރިފުޅުގެ ބައްޕަ، ދަރިފުޅަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ހިފައިގެން އަވަހަށް އައުމަށް އެދިގެން ކިޔާ މިލަވައިގައި، ދަރިފުޅުގެ މަންމަގެ އެދުމާއި މުހުތާދު ވަރަށްވެސް ބޮޑެވެ. އޭނާގެ ޚިޔާލާއި ވިސްނުމާއި ފިކުރުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ފިރިމީހާގެ އަގު މީގައި ވަރަށްވެސް މަތިވެރި އެވެ. އަދި ފިރިމީހާއަށް ކުރާ ޤަދަރާއި، އޭނާ ދެކެ ވާ ލޯބި، ނުސީދާކޮށް ބަޔާންކުރުން މީގައި އިންތިހާ ދަރަޖައަށް ހިމެނެ އެވެ.
ދަރިފުޅުގެ މަންމަ މިލަވަ ކިޔާނީ، ދަރިފުޅުގެ ބައްޕަ ދުށުމަށްޓަކައި އޭނާގެ ހިތުގައި އުފެދިފައިވާ ޝައުޤުވެރިކަމެއްގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ. ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު މިލަވަ ކިޔާއިރު އޭނާ ވާނީ ވަޖިދުވެފަ އެވެ. އެހެންކަމުން، އޭނާ ހަމަމިލަވަ ކިޔަން ފެށުމާއެކުހެން ދަރިފުޅުގެ ގާތަށް ނިދިއައިސް ނުހަނު އަވަހަށް ނިދާކަމަށް އޭނާއަށް އިޙުސާސްކުރެވޭނެ އެވެ. ފުޅިބައްތީގެ އަލީގައި ދިރިއުޅުނު އިރު، ފަން ޖިފުޓިތަކުގައި ރޭގަނޑުގެ މިތުރަކަށް އެންދެއްޔޯ ވެފައިވަނީ މިހެންވެގެންނެވެ.
ދެ ޖިންސުގެ ކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާއިރު، އެންދެއްޔޯ ކިޔާނީ ދެ ގޮތަކަށެވެ. އަންހެން ކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާއިރު ކިޔާނީ “ދޮންދިޔެ” އެވެ. ފިރިހެން ކުދިން ނިންދަވަން ކިޔާއިރު، ދޮންދިޔެ އޮތް ކޮންމެ ތަނެއް “ދޮންފުތު” އަށް ބަދަލުވާނެ އެވެ. އަދި ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ ގެނެސްދިނުމަށް އެދޭ ތަކެއްޗާ، ދޮންފުތުގެ ބައްޕަ ގެނެސްދިނުމަށް އެދޭ ތަކެތި ވެސް ތަފާތުވާނެ އެވެ.
ދޮންދިޔެ އަކީ، ހުވަދޫ ސަގާފަތުގައި ތުއްތު އަންހެން ކުދިންނަށް ނުހަނު ލޯބިން ކިޔާ ނަމެކެވެ. މި ނަމުގައިވާ ދޮނާއި ގައިގެ ކުލަޔާ އެއްވެސް ގުޅުމެއް ނެތެވެ. ކިތަންމެ ކަޅު އަންހެން ކުއްޖަކަށް ވެސް “ދޮންދިޔޭ!” ކިޔާފަ މީހަކު ގޮވާލަފާނެ އެވެ. އެއީ އައިބުކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އައިބު ކަމަކީ، ތިމާ ދަންނަ މީހެއްގެ ތުއްތު ކުއްޖަކު ފެނުމުން އެކުއްޖާއަށް ގޮވާނުލުމެވެ. އެހެންވީމާ، މި ދޮނަކީ މާނަވީ ދޮނެކެވެ.
އެންދެއްޔޯގައި ” ސަންނަޓި ބަސް” އެކުލެވޭކަން ފާހަގަކުރެވެ އެވެ. އެރުމަށްފަހު، ނެގުމަށްފަހު، ހުރުމަށްފަހު، މިބަސްތައް އައިސްފައިވަނީ ސަންނަޓިކޮށްނެވެ. އަދި ކަނބަމުން، ޖަހަމުން، ހިފަމުން، މިބަސްތައް ވެސް އައިސްފައިވަނީ ސަންނަޓިކޮށްނެވެ.
އެންދެއްޔޯގެ ދިގުމިން ބިނާވެފައިވާނީ، ކިޔާ މީހެއްގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރުގެ މައްޗަށެވެ. އޭނާގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރު ތަނަވަސްވި ވަރަކަށް އޭގެ ރާގުތައް ރީތިވެފައި، ކުލަތައް ޗާލުވެފައި، ރަހަތައް މީރުވާނެ އެވެ. …
ތިރީގައި މިވަނީ، ދޮންދިޔެ ނިންދަވަން ކިޔާ އެންދެއްޔޯއިން ތަންކޮޅެކެވެ.
އެންދެއްޔޯ، އެންދެއްޔޯ،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
އެންދެއްޔޯ، އެންދެއްޔޯ،
ހަލިއަވަހަށް އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ދޯންޏަށް އަރަލާފައި،
ދޮން ރިޔަލެއް ނަގަލާފައި،
ދޮން މަޅަމާތަކު ހުރެލާފައި،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ރިތަކުން ކަނބަލާފައި،
ދޮން ފައްޔެއް ޖަހަލާފައި،
ދޮން ހުންގާނަކު ހިފަލާފައި،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ކުންނާރެއް ބިނދެގެން،
ދޮން އަންނާރެއް ގަނެގެން،
ދޮން ނިޔަނދުރު ހޯދައިގެން،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
ދޮން ހެދުމާ، ދޮން ގަހަނާ،
ދޮން އުޅަޔާ، ދޮން ދައްޗާ،
ދޮންހަދިޔާ ގިނަ ހޯދައިގެން،
ދޮންދިޔެގެ ބައްޕަ އެންދެއްޔޯ.
މުޞަންނިފު:އަލްއުސްތާޛު
ޢަބްދުލްމުޢީދު ޙަސަންޝާއިޢުކުރި ތާރީޚު:
7 ޖެނުއަރީ
2011 މ. 3 ޞަފަރު
1432 ހ. ހުކުރު
މަޞްދަރު:ހުވަދޫ
ސަގާފަތުއިތުރު ބަޔާން:-
No comments:
Post a Comment